علت جا نرفتن دنده چیست؟

جا نرفتن دنده یا سخت جا رفتن دنده یکی از مشکلات رایج خودرو های گیربکس دستی به شمار می رود که ممکن است با آن مواجه شده باشید. در گاهی اوقات بعد از جا رفتن دنده، دوباره به حالت خلاص بازگشته و فرایند رانندگی را به طور کل دچار مشکل می کند.

اگر به طور مداوم با جا نرفتن دنده و کلاچ سفت روبرو می شوید، نشانه خرابی قطعات خودرو بوده و بایستی از مکانیک کار خودرو ماهر جهت عیب یابی منشا مشکل کمک بگیرید. از سیم کشی کلاچ گرفته تا روغن گیربکس، صفحه کلاچ و دیسک می تواند علت اصلی جا نرفتن دنده ماشین باشند. در ادامه مطلب از سایت آموزشگاه برق گستران برگزار کننده دوره های آموزشی همچون آموزش گیربکس دستی و اتوماتیک به علل جا نرفتن دنده می پردازیم.

وظیفه و کاربرد جعبه دنده چیست؟

قبل از اینکه به علل سخت جا رفتن دنده اشاره داشته باشیم، بهتر است در ابتدا با عملکرد و وظیفه جعبه دنده در خودرو آشنا شویم. جعبه دنده یا گیربکس از بخش های مهم خودرو به شمار می رود که به صورت مستقیم بر روی عملکرد موتور ماشین تاثیر می گذارد. با وجود گیربکس چه دستی و چه اتومات، خودرو قادر خواهد بود تا با دورها و گشتاورهای مختلف شروع به حرکت کند.  در گیربکس از مجموعه چرخ دنده با نسبت های مختلف استفاده شده تا در نهایت حرکت با سرعت و قدرت مناسبی به چرخ ها منتقل شود.

همان گونه که می دانید دنده ها از کم به زیاد از نسبت سنگین به سبک تر هستند و دنده های پایین ضریب گشتاور و قدرت بیشتری دارند. این در حالی است که دنده های بالاتر سبک تر و ضریب کوچکتری دارند و قدرت کمتری را روی چرخ ها انتقال می دهند. حال که با وظیفه و کاربرد جعبه دنده خودرو آشنا شده اید وقت آن فرا رسیده تا در مورد علت های جا نرفتن یا بد جا رفتن دنده خودرو بپردازیم.

دلایل جا نرفتن دنده خودرو

اولین و مهمترین عللی که می تواند سبب بد جا رفتن دنده ماشین شود، کم شدن سطح روغن گیربکس یا همان روغن واسکازین می باشد. بنابراین در حین مواجه شدن با این مشکل بهتر است در ابتدا از بالا بدون سطح روغن گیربکس اطمینان حاصل فرمایید. دقت داشته باشید طول عمر این روغن نسبت به سایر روغن های خودرو همچون روغن موتور بسیار بیشتر بوده و معمولا نشتی آن بسیار به ندرت پیش می آید.

همان طور که در ابتدا گفته شد جعبه دنده از چرخ دنده های متعددی تشکیل شده است و برای تعویض دنده ها وجود روغن واسکازین لازم بوده تا چرخ دنده ها روان تر تعویض شوند، در غیر این صورت و نادیده گرفتن این موضوع در طولانی مدت سبب خرد شدن گیربکس خواهد شد و هزینه های سنگینی را بر روی دست شما خواهد گذاشت.

توصیه می شود هر چند سال یکبار زمانی که قصد تعویض صفحه کلاچ و دیسک را دارید، بهتر است روغن گیربکس را نیز تعویض کنید. علاوه بر این مورد توصیه می شود همیشه از روغن های باکیفیت برای گیربکس استفاده کنید، ممکن است هزینه و قیمت بیشتری داشته باشند اما بهتر از آن است به طور مداوم با بد جا رفتن دنده خودرو روبه رو باشید. در نهایت اولین گام برای عیب یابی بد تعویض شدن دنده، چک کردن سطح و کیفیت روغن گیربکس می باشد.

مرتبط بخوانید: راهنمای جامع زمان تعویض قطعات خودرو

وجود اختلال در سیستم کلاچ

بعد از بررسی سطح روغن گیربکس و اطمینان حاصل کردن از بالا بودن سطح آن و ادامه داشتن مشکل جا نرفتن دنده، بایستی صفحه کلاچ خودرو را مورد بررسی قرار دهیم. اولین نشانه های ضعیف شدن صفحه کلاچ سفت شدن آن و جا نرفتن در حالت روشن است. نهایتا در صورت بی توجهی به این مورد دنده به طور کامل جا نمی رود و پدال کلاچ بسیار سفت خواهد شد. در این شرایط ممکن است صفحه کلاچ به طور کامل معیوب شده باشد.

از این رو تعویض صفحه کلاچ هزینه بالا ای داشته و بایستی در نگهداری آن کوشا باشید. در خودرو های قدیمی همچون پژو و پراید رگلاژ کردن بسیار آسان تر خواهد بود و مشکل سفتی یا خشک بودن کلاچ به راحتی قابل حل بود. اما با پیشرفته شدن گیربکس و سیستم کلاچ خودروهای مدرن همچون رانا، رگلاژ کردن به آسانی نمی باشد. بنابراین تمام شدن صفحه کلاچ یا پاره شدن سیم کلاچ از عواملی هستند که سبب جا نرفتن دنده خودرو شده و بایستی هر چه سریع تر برای رفع این مشکل اقدام کنید.

وجود اختلال در عملکرد دنده ها

یکی دیگر از علل جا نرفتن دنده بر هم خوردن تنظیمات چرخ دنده می باشد. بدان معنی حین تعویض دنده اگر با صدا عجیبی روبرو می شوید، مشکل از قرار گرفتن اشتباه دنده ها بر روی هم می باشد. در این صورت توصیه می شود حین تعویض دنده به صدا جا رفتن دنده دقت داشته باشید.

چناچه با صدا زوزه و صدا های متفاوت و عجیبی به طور مداوم روبرو می شوید، مراجعه به تعمیرگاه خالی از لطف نیست. همچنین اگر بعد از تعویض دنده ماشین، دوباره به حالت خلاص برگشت به احتمال زیاد چرخ دنده ها دچار ساییدگی شده اند و ممکن است بلبرینگ و بوش های داخلی دچار خرابی شده باشند.

مرتبط بخوانید: رایج ترین مشکلات گیربکس اتومات خودرو

وجود نقص در سنسور های الکتریکی

معمولا در ماشین های مدرن و پیشرفته انتقال قدرت توسط سیستم رایانه ECU کنترل می شود. اگر این سیستم دچار نقص فنی بشود، ممکن است سبب اختلال در سفت جا رفتن دنده شود. از این رو بایستی به تعمیرگاه مراجعه کرده تا فرد متخصص بتواند فرایند عیب یابی را انجام داده و برای رفع این مشکل اقدام کند.

اشتباه راننده و درست جا نزدن دنده

اشتباهات رانندگی و درست جا نزدن دنده به طور مداوم می تواند سبب از بین رفتن زود هنگام صفحه کلاچ شود و در نهایت با جا نرفتن دنده مواجه خواهید شد. به عنوان مثال اگر به طور مداوم در مناطقی که سربالایی هستند تردد می کنید، بهتر است برای کنترل ماشین از کلاچ و پدال ترمز استفاده نکنید. بهترین روش برای کنترل ماشین در سربالایی با وجود ترافیک استفاده از ترمز دستی می باشد.

اینگونه عمر گیربکس و صفحه کلاچ شما بیشتر شده و از هزینه های بسیار بالا تعویض صفحه کلاچ و یا تعمیر آن معاف خواهید شد. همچنین حین تعویض دنده حتما از فشردن کامل پدال کلاچ اطمینان حاصل کنید. برخی از راننده ها حین تعویض دنده، پدال کلاچ را کاملا فشار نداده و در حین تعویض دنده با صدا ناهنجار از گیربکس مواجه می شوند. تکرار مداوم این فرایند ممکن است سبب خرد شدن چرخ دنده های گیربکس شود.

خرابی حلقه همگام ساز

یکی از قطعات موجود در جعبه دنده که وظیفه درگیر ساختن هر چه بهتر و راحت تر چرخ دندها را بر عهده دارد، حلقه همگام ساز یا Synchro می باشد. این قطعه به گونه ای طراحی شده است دندانه های متعددی دارد و در آستین توپی درگیر شده و پس از آن درون دنده اصلی قرار می گیرد.

اگر این قسمت از جعبه دنده دچار مشکل شود، سبب جا نرفتن دنده شده و بایستی جهت برطرف کردن این مشکل هرچه سریع تر به مکانیک کار خودرو مراجعه فرمایید. دقت داشته باشید اگر با صدا غیر معقول و یا جا نرفتن دنده مواجه شدید، بهتر است برای برطرف کردن آن هر چه سریع تر اقدام فرمایید و آن را پشت گوش نیندازید.

خلاص نشدن دنده خودرو اتومات

ممکن است با خلاص نشدن دنده مواجه شده باشید. اگر خودرو شما از گیربکس دنده ای برخوردار است، با کمی حرکت دادن ماشین در حالت خاموش این مسئله رفع می شود. در صورتی که وقتی ماشین خاموش است نمی توانید دنده را خلاص کنید، بایستی به تعمیرگاه مراجعه کنید.

اگر خودرو شما اتومات می باشد و هنگامی که ماشین خاموش است قادر به خلاص کردن دنده نیستید، مشکلاتی همچون نقص چراغ ترمز، ایراد در سیم کشی کلاچ و موارد دیگری سبب به وجود آمدن این مشکل شود. برای اینکه بتوانید منشا مشکل را پیدا کنید، بایستی دیاگ بزنید تا مشکلات احتمالی خودرو نمایان شود.

مطلب پیشنهادی: علت گاز نخوردن ماشین چیست؟

آشنایی با انواع صدا های دنده گیربکس

همان طور که در ابتدا مطالعه کردید، خراب شدن و بروز اختلال در عملکرد گیربکس معمولا با صدا هایی همراه می باشد. هر یک از این صداها بر اساس مشکل خاصی در گیربکس تولید می شوند. از این رو تشخیص این صداها بسیار کارساز خواهد بود. این صدا ها عبارت است از: زوزه کشیدن گیربکس، سوت یا جرینگ جرینگ کردن و صدای درگیری چرخ دنده ها می باشد. که در ادامه منشا هر یک را به صورت ساده و مختصر بررسی می کنیم.

زوزه کشیدن گیربکس

اگر سیستم چرخ دنده های خودرو دچار هر گونه ساییدگی، شکستگی، ناهمواری یا بریدگی شود، صدایی شبیه به زوزه کشیدن از گیربکس به گوش خواهد رسید. به طور کلی اگر این صدا را در حالت خلاص بودن ماشین بشنوید، به احتمال زیاد مشکل از هم راستا نبودن موتور و گیربکس می باشد. در صورت مواجه شدن با این صدا توصیه می شود هر چه سریع تر برای رفع آن به تعمیرگاه مراجعه کنید.

جرینگ جرینگ کردن جعبه دنده

صدای جرینگ جرینگ به علت خشک بدون چرخ دنده ها بوده و ممکن است روغن گیربکس تمام شده باشد، از این رو سعی کنید هنگام مواجه شدن با این مشکل در گام اول از بالا بودن سطح روغن گیربکس اطمینان حاصل کنید. اگر در صورت تعویض روغن گیربکس، همچنان با این صدا مواجه می شوید، بهتر است به تعمیرگاه مراجعه کنید تا منشا مشکل شما پیدا و برطرف شود.

صدای درگیری چرخ دنده

اگر سرعت دنده ها در زمان درگیری یکسان نباشد، صدای درگیری آنها به گوش خواهد رسید. علل اصلی این مشکل تنظیم نبودن کلاچ، اهرم دسته دنده و خرابی ماهک می باشد.

جمع بندی

جا نرفتن دنده حین رانندگی می تواند مشکل ساز باشد. اما نکته ای حائز اهمیت است این می باشد در صورت متداوم بودن این مشکل سریعا در اسرع وقت به تعمیرگاه مراجعه کرده و نسبت به تعمیر گیربکس خود اقدام کنید. هرچه مشکلات جا نرفتن دنده را پشت گوش بیاندازید، ممکن است میزان آسیب بیشتر شده و بایستی هزینه بیشتری را صرف تعمیر گیربکس خودرو خود کنید.